Lijden (2)

Ik heb geleerd dat bij veel onderwerpen het goed is om eens een denkoefening te maken: ‘Keer je denkpiste volledig om.’ Ik geloof dat dit ook bij het thema lijden vruchtbaar kan zijn. Een paar jaar geleden werd ik geconfronteerd met het beest in de mens. En met beest bedoel ik niet ‘dier’, want dieren zijn niet zo wreed.

Christopher Browning, een holocausthistoricus, deed onderzoek naar één van de Duitse einsatzgruppe, of moordbrigades. Hij verzamelde informatie over het Poolse reservepolitiebataljon 101. Deze einsatzgrup heeft de ergste reputatie van allemaal. Met een bezetting van 500 man zijn ze verantwoordelijk voor de dood van maar liefst 83 000 joden. Daarvan hebben ze er 45 000 gedeporteerd naar Treblinka, een uitroeiingkamp (geen concentratiekamp). De overige 38 000 hebben ze zelf vermoord, met een kogel, vaak van op korte afstand afgevuurd. Het meest shockerende aan dit feit, is dat de mannen bij elke actie die ondernomen werd, konden weigeren deel te nemen. Toch heeft zo’n 80% vanaf de eerste keer meegeholpen met het uitmoorden van mannen, maar ook kinderen, vrouwen en bejaarden. Bij volgende acties liep dat aantal zelfs op tot 90%.
Als mensen horen over het reservepolitiebataljon 101, vormen ze zich direct een beeld over de leden van dit bataljon. Ze zijn: jong, geïndoctrineerd door de nazisti-sche leer, Duits, extreem goeie vechters die speciaal geselecteerd werden, alleen-staand, gedisciplineerd, koelbloedig, zot van bloed, tot geweld neigend… Wel, dat klopt totaal niet. Het gaat hier over mannen die niet speciaal geselecteerd werden door de legerleiding, maar om een toevallige samenstelling. Het was ook niet zo dat de einsatzgrup bestond uit een bepaald type man, die zichzelf vrijwillig had aangediend voor het uitmoorden van joden. Tijdens hun eerste actie wisten ze slechts een paar minuten voor ze het dorp in moesten, wat hen te wachten stond. Het gaat over oudere mannen (van 35 à 45 jaar) die meestal gezinshoofd waren. Door hun leeftijd kan ook indoctrinatie door de Hitlerjugend of andere nazi-propaganda hun gedrag niet verklaren. Ze waren over het algemeen ongeschikt voor dienst op het front.

De soldaten uit het voorbeeld waren mensen zoals jij en ik en toch hebben ze zo’n gruwelijke dingen gedaan. Hoe erg zou het worden als het goede uit de wereld verdwijnt? Als God de wereld aan haar lot over laat? De mens is tot verschrikkelijke dingen in staat en ik ben blij dat God en het goede aanwezig blijven om daar weerwerk tegen te bieden. Hoe verschrikkelijk de dingen die de mens gedaan heeft ook zijn, de mens heeft heel veel goede dingen bereikt. Waarom wordt God aangeklaagd als er iets verkeerd loopt, maar wordt Hij nooit bedankt als er iets fantastisch gebeurd. Kijk naar alle mensen die zich inzetten voor hun medemens. Of die mens nu gelovig zijn of niet, we zien God in hen.

Wordt het lijden daardoor gemakkelijk? Opnieuw is het antwoord: ‘Nee!’ Maar opnieuw biedt het ons hoopvolle perspectieven.